Środki artystyczne, idee

Jakimi środkami posługują się nadrealiści? Brak tu jednolitej formy. każdy artysta reprezentuje skrajnie odmienny świat. Na ogół łączy ich sugerowanie przestrzeni (niekiedy jest to wręcz iluzjonizm) i dość niezwykła "obecność czasu" w ich pracach - jakby zastygłego, zakrzepłego, zatrzymanego i dzięki temu widocznego w "samym sobie", a nie jak dotychczas, poprzez ruch czy następstwo zdarzeń. U niektórych artystów spotykamy się z opisem przedmiotu, iluzją bryły, naśladowaniem faktury. Ives Tanguy reprezentuje abstrakcjonizm nadrealistyczny: stwarza całkowicie nowy świat form w niczym nie przypominający tych, które istnieją realnie. U niektórych surrealistów widać różnorodne deformacje kształtów natury (Giorgio de Chirico). Wszyscy w jakiś sposób zmieniają kontekst i znaczenie przedmiotów. Rzeczy znane umieszczają w niezwykłej dla nich scenerii, sytuacji, odrealniają je przez zestawienie z innymi formami wziętymi z odmiennej rzeczywistości, odbierają im ich potoczny sens. Każda rzecz w dziele nadrealistycznym staje się swego rodzaju fenomenem, przyglądamy jej się, jakbyśmy ujrzeli ją pierwszy raz w życiu. Cele surrealizmu były celami naukowymi, obranymi świadomie przez jego przedstawicieli i traktowanymi z taką powagą, że usuwano z grupy tych artystów, którzy wyłamywali się z przyjętych założeń. Jak wynika z "Manifestu surrealizmu" Andre Bretona, celem ruchu było ujawnienie sfery podświadomości ludzkiej, by ją następnie poznać i ukazać światu jako nie docenioną dotąd warstwę ludzkiej psychiki. By dotrzeć do nieznanych głębi człowieczego wnętrza, stosowano różne metody wyzwalające to wszystko, co nas stanowi, a z czego nie zdajemy sobie sprawy, co niekiedy tylko znajduje ujście w naszych snach, niekontrolowanych myślach i działaniach, w marzeniach. Nadrealiści tworzyli więc na zasadzie "automatyzmu psychicznego": zapisywali sny, aranżowali zabawy wyzwalające luźne skojarzenia. To, co czynili, pozostawało więc całkowicie poza sferą pracy rozumu i jakiejkolwiek oceny moralnej. Interesowali się też niezwykłymi stanami wynikającymi z halucynacji, ataków delirycznych, seansów hipnotycznych i chorób psychicznych. Świadomie korzystali z doświadczeń nauki, zwłaszcza z dociekań filozofa i psychiatry austriackiego Zygmunta Freuda, następnie Karola Gustawa Junga. Upraszczając, można powiedzieć, że surrealiści wychodzili z założenia, iż głównym czynnikiem rządzącym życiem ludzkim są ponadrozumowe, ukryte siły stanowiące sferę podświadomości. Tak więc sztuka nadrealistów nie była celem i sensem sama w sobie, była naukową drogą do poznania wnętrza człowieka, drogą równie dobrą jak wszystkie inne działania podejmowane w tym celu.

Zamieszczam film: "Pies Andaluzyjski", który stał się zaczątkiem kina surrealistycznego: